نویسنده مهمان: امیرمسعود پورموسی: چه چیزی بین ایستگاه فضایی بین‌المللی، شرکت پست جمهوری چک، پارلمان فرانسه، و دولت ترکیه مشترک است؟ همهٔ آنها سیستم‌عامل‌های انحصاری را در کامپیوترهای خود، با سیستم‌عامل‌های متن‌باز یا آزاد جایگزین کرده‌اند؛ یا به زبان ساده‌تر: آنها از ویندوز به یک سیستم‌عامل آزاد به نام لینوکس مهاجرت کرده‌اند. فقط هم آنها نیستند. شمار زیادی از شرکت‌ها، مؤسسه‌های آموزشی و علمی، مدرسه‌ها، و دولت‌ها دارند همین کار را می‌کنند.
ولی دلیل آنها برای این کار چیست؟ و این موضوع چه ربطی به پاکستان دارد؟
نخست چند چیز را توضیح بدهیم: یک سیستم‌عامل، نرم‌افزاری است که کامپیوتر و اجزایش را مانند پردازنده، حافظه، درایوها و غیره مدیریت می‌کند. سیستم‌عامل میزبان نرم‌افزارهای دیگری است که کاربران برای کار با کامپیوتر به آنها نیاز دارند. بدون یک سیستم‌عامل، برنامه‌های کاربردی که برای تایپ نوشته، ساختن جدول و اسلاید و مرور صفحه‌های وب به‌کار می‌روند، به هیچ دردی نخواهند خورد. سیستم‌عامل یک «محیط کار» را برای این برنامه‌ها ایجاد می‌کند تا شما به عنوان کاربر بتوانید از آنها استفاده کنید.
پر استفاده‌ترین سیستم‌عامل در دنیا ویندوز ساختهٔ مایکروسافت است. بیش از ۹۰ درصد کامپیوترهای شخصی دنیا با ویندوز کار می‌کنند. حدود ۷ درصد هم سیستم‌عامل او-اِس-اِکس ساخت شرکت اپل را دارند. و تنها کمتر از ۲ درصد با لینوکس کار می‌کنند. اما این وضعیت به‌سرعت در حال تغییر است، زیرا مردم دارند به برتری‌های لینوکس پی می‌برند:
نخست این که لینوکس کاملاً رایگان است. نیازی به خرید مجوز نیست. و نیازی به نسخه‌های قفل‌شکسته هم نیست.
دوم این که کار کردن با لینوکس مانند بقیهٔ سیستم‌عامل‌ها آسان است.
سوم این که بر خلاف سیستم‌های انحصاری که سازوکار درونی آنها را فقط شرکت‌های سازنده‌اش می‌دانند، لینوکس درست مثل یک کتاب باز است. هر کسی می‌تواند اجزای درونی‌اش را — کدهای کامپیوتری را که باعث عملکردش می‌شوند — ببیند، برای همین است که به آن «متن‌باز» (اوپن‌سورس) می‌گویند. و این بدین معنی است که لینوکس نمی‌تواند علیه شما کاری کند، مثلاً بدون آگاهی شما اطلاعاتتان را به سازندگانش بفرستد. در دنیای پس از «اسنودن» این موضوع مهمی است!
و چهارم این که لینوکس عملاً در برابر ویروس‌ها آسیب‌ناپذیر است و بنابراین نیازی به آنتی‌ویروس‌های گران‌قیمت و مزاحم ندارد.
لینوکس را یک مهندس کامپیوتر اهل فنلاند به نام لینوس توروالدز حدود ۲۲ سال پیش آغاز کرد. از آن زمان تا حالا گروه بزرگی از برنامه‌نویسان برای بهبود و آماده‌سازی‌اش در مصارف روزانه کار کرده‌اند. امروزه چندین نسخه — یا به زبان دقیق‌تر «توزیع» — از لینوکس وجود دارد که میتوان از اینترنت بارگرفت و روی کامپیوتر نصب کرد. این توزیع‌ها نام‌های جالبی دارند مانند دِبیان، فِدورا، رِد هَت، اوبونتو، و غیره.
آخرین نام در بین این‌ها – اوبونتو – احتمالاً محبوب‌ترینشان است. راستش من این مقاله را روی کامپیوتری می‌نویسم که اوبونتو را خودم برایش بارگرفته‌ام و رویش نصب کرده‌ام. کاربرانی که تا حدود کمی در کامپیوتر تجربه دارند می‌توانند توزیعی مانند اوبونتو را از اینترنت باربگیرند و در ظرف حدود یک ساعت آن را نصب و اجرا کنند. از آن گذشته، اوبونتو به همراه خودش نسخه‌های متن‌بازی از پرکاربردترین برنامه‌ها را نصب می‌کند: اوپن‌آفیس به جای آفیس مایکروسافت و فایرفاکس به جای اینترنت اکسپلورر. بنابراین اوبونتو بلافاصله پس از نصب قابل استفاده است. دیگر توجیهی در پرداخت پول برای نرم‌افزارهای انحصاری باقی نمی‌ماند وقتی که نرم‌افزارهای جایگزین رایگان و خوب (یا حتی گاهی بهتر) در دسترس قرار دارند.
بسیاری از کشورها و دولت‌ها به این موضوع پی برده‌اند و برنامه‌های جدی‌ای را برای جایگزینی همهٔ کامپیوترهایشان با سیستم‌های لینوکسی آغاز کرده‌اند. چند مثال بزنیم:
ارتش امریکا به تنهایی بزرگ‌ترین کاربر لینوکس «رِد هَت» است. مالزی در سال ۲۰۱۰ تعداد ۷۰۳ تا از ۷۲۴ مرکز دولتی خود را به لینوکس منتقل کرد. دبیر عالی دولت مالزی این انتقال را بر این اساس توجیه می‌کند:
«پذیرش همگانی دربارهٔ کیفیت بهتر، پایداری بیشتر، انعطاف‌پذیری بالاتر، و هزینهٔ کمتر».
دولت ترکیه توزیع لینوکس ویژهٔ خودش را به نام Pardus ساخته است. همچنین کوبا که توزیعی به نام Nova ساخته است. دولت ایسلند در سال ۲۰۱۲ اعلام کرد که مؤسسات عمومی خود را به لینوکس مهاجرت می‌دهد. همهٔ مدرسه‌ها در ایسلند هم‌اینک ویندوز را با اوبونتو جایگزین کرده‌اند. برزیل ۳۵ میلیون دانش‌آموز در ۵۰٬۰۰۰ مدرسه دارد که در آنها نیم‌میلیون کامپیوتر فقط با لینوکس کار می‌کنند. روسیه در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد که همهٔ کامپیوترهای مدرسه‌هایش با لینوکس کار خواهند کرد. این فهرست همین طور ادامه دارد.
کشور فقیری مانند پاکستان توان مالی برای نرم‌افزارهای انحصاری را ندارد. با لینوکس یک جایگزین قدرتمند، مقبول در سطح جهانی و رایگان در اختیار داریم. ما همچنین جمعیت بزرگی از مهندسان کامپیوتر و برنامه‌نویسان جوان در اختیار داریم. دولت ما باید وظیفه‌ای را به آنها محول کند که لینوکس را به بهترین سیستم‌عامل برای هر کامپیوتری در مدرسه‌ها و سازمان‌های کشور تبدیل کنند. صرفه‌جویی در هزینهٔ مجوزهای نرم‌افزاری چندصد میلیون دلار در سال خواهد شد. چرا ما فقیرها باید به ثروتمندترکردن مایکروسافت‌ها و اپل‌ها ادامه دهیم در حالی که مطلقاً هیچ نیازی به این کار وجود ندارد؟
نویسنده این مقاله، ندیم م. قریشی است، او رئیس شرکت مستقبل پاکستان (Mustaqbil Pakistan) است. نشانی او در توییتر @nmq است.
منبع
